Egunero ikasi du zerbait umeengandik. Beti sentitu da eroso haurren artean eta betetasun handia eman diotela dio. “Haurren begien parean jarri eta nolabait beraiek sentitzen duten hori entzuten eta ikusten ikasi nuen Imanolen (Urbieta) ondoan” dio. Bizitza zurrupatzeko irrikaz dagoen gizakia da haurra Aizarnarentzat, eta berak bidelagun izan nahi du haurraren ibilbidean. Bere barruan dagoen haurra elikatuz eta bizirik mantenduz lortzen du hori. Irribarrea galdu gabe. Garbi dauka barruko tximeleta horiek sentitzea eta senari kasu egitea funtsezkoak direla denon artean haurren heziketa eta haziera orekatua eta koordinatua lortzeko.

Zer da zuretzat haurra?

Niretzat haurra bizitza da, bide luze bat egiteko daukan pertsona bat, gaitasunez betetakoa, gaitasun agortezinez. Bat-batekotasuna, esploratzeko gogoa, jakin-mina.... hori dena da haurra. Munduari begiak zabal-zabalik dagoen norbait, gauza pila bat aurkitzen. Bizi-tza zurrupatzeko irrikaz dagoen gizakia da.

Eta nik bidelagun izan nahi dut ume horren ibilbidean. Nik ere nire barruan daukadan haurra mantenduz. Zeren haur hori ez dela inoiz hiltzen pentsatzen dut, ez duela inoiz hil behar.

Heldu gisa, zure barruko haurra bizirik mantentzeko hautu kontzientea egin duzu. Zer dela eta?

Nik, heldua naizen aldetik, haur hori nire barruan daukat, eta haur hori sentitzen ez dudan egunean, banoa. Nire barruko haur horrek egingo du posible ni gardena izatea, neure emozioez ez lotsatzea, neure ezinak onartzea, laguntza eska-tzea, laguntza eskaintzea... Gauza natural bat da, bat-batekoa.

Adibidez, zer gertatzen zaigu lotsarekin? Barregarri geratzeko lotsa daukagu. Orain, desinhibitzen garenean, orduan gure barruko umea ateratzen da. Desinhibitzea biluztea da eta biluztasunik ederrena ume garenean daukagu.

Eta nola mantentzen da hori urteak joan eta urteak etorri?

Ez dakit, hor barruan tximeletak sentitzea da. Urduritasun puntu hori ematen dizuna gauza berri baten aurrean aurkitzen zarenean. Heldutan ere badauzkagu tximeletak, baina umeak biziago sentitzen du dena, inpultsiboago dena.

Niretzat trukoa pozik egotea da. Gertaera txarrenari ere gauza baikor bat ateratzea. Denok bizi ditugu egoera txarrak, baina ez diezagutela pipiak egurra bezala barrua zulatu.

Zer eman dizute umeek?

Betetasun handia. Bizipoza, sorpresa ugari. Egunez egun ikasteko aukera handia. Aspertzeko denborarik ez dut izan.

Beti sentitu naiz eroso haurren artean. Ez dakit, agian Imanolek (Urbietak) kutsatu zidan edo harengandik ikasi nuen umeei modu berezi batean begiratzen: fisikoaz aparte, beraien begien parean jarri eta nolabait beraiek sentitzen duten hori entzuten eta ikusten ikasi nuen. Ez dugu beti asmatzen, baina saiatu bai.

Beraz, umeek gogobetetasun handia eman didate. Momentu txar batzuk ere bai, ez pentsa. Dena ez da arrosa kolorekoa. Baina betetasunak gehiago izan dira.

Zain egoten ikasi dut. Umearen erantzunaren zain egoten, presarik gabe. Umea berez oso esker onekoa dela ikasi dut. Eta pazientzia eduki behar dugula. Umeak gurekin bat egiten duen momentutik, berak erabakiko du noiz erantzun guri. Hitzez bezala ekintzaz. Adibidez, irailean hasitako ume batek otsailean egin zizkidan lehen hitzak niri. Beste umeekin hitz egiten zuen, baina nirekin ordura arte ez. Berak erabaki zuen noiz erantzun niri. Nik neure buruari esaten nion: ‘Lasai, Kontxi, zuk ematen jarraitu eta berak konfiantza sentitzen duen heinean emango dizu, ez izan presarik’.

Urte hauetan guztietan umeak aldatu al dira?

Ez dakit esaten duela 40 urte Zarauzko ikastolan hasi nintzeneko umeak eta oraingoak desberdinak diren ala ez; egoera oso desberdinean bizi direla bai, hori bai.

Giroa aldatu da, baina umearen berezko beharrak ez direla aldatu pentsatzen dut. Hau da, afektuzko inguru segurua edukitzea, bere behar emozional eta fisiologikoak asebeteta edukitzea... horiek denek berdin jarraitzen dutela uste dut eta funtsezkoa dela horiek asetzea. Gure erantzuteko modua da aldatu dena, seguruenik.

Beharrak berdinak dira, baina gure erantzuteko modua ez, orduan. Zertan aldatu da erantzuteko modu hori?

Bizi garen gizarte honetan dena presaka egiten dugu. Uste dut lehen patxada gehiagorekin hartzen zela umearen heziketa eta haziera. Barruan dugun senari kasu egiten genion. Agian denbora gehiago genuen.

Orain, berriz, denboraz mugatuta gaude. Informazio aldetik, informazio asko daukagu eskura: korrente batek hau esaten du, besteak hori esaten du, horrela egin behar da... Hori dena kudeatu egin behar da. Eta horretan huts egiten dugula iruditzen zait. Kanpotik hainbeste informazio jasotzean, gure berezko senari entzungor egiten diogu. Erantzuteko modua zentzu horretan aldatu dela esango nuke. Presaka bizitzea, lana, bikotea, umeak, zu zeu pertsona bezala, familia, etxea... gauza asko dira eta ezin gara denetara
% 100ean iritsi.

Egoera horretan, gaur egungo bizitza erritmoak eskolaren gain ardura gehiegi ez ote duen uzten iruditzen zait. Familia ezin da iritsi egin nahi dituen guztiak egitera eta eskolaren gain uzten ditu. Eta eskolak ere ezin du. Gainkarga handia dauka. Biek, familiak eta eskolak, ahal duten guztia egiten dute baina baliabide gehiago behar dituzte haurren heziketa hobeagoa nahi badugu. Ezin dugu ahaztu familian jasotzen dela oinarrizkoena eta hasierako urteak direla garrantzitsuenak.

Ildo horretan ezinbestekoa iruditzen zait familia eta eskola elkarlanean aritzea. Gure helburuak umearen heziketa eta haziera izan behar du. Helbururik handiena haurra zoriontsu izatea izan beharko luke.

Nola neurtu daiteke zoriontasuna? Zer da ume zoriontsua izatea?

Ez dakit nola neurtu daitekeen zoriontasuna. Baina bere beharrak asebeteta dituen haurra zoriontsua dela esango nuke. Haur aktiboa izango da, parte-hartzailea, komunikatzen den haurra, besteekin partekatzen ikasiko duena, enpatia izango duena... Zoriontsu dagoen haurra haur ekintzailea izango da. Eta ekintzaile izate horretan esploratu egingo du, gauzak bizi egingo ditu, galdetu egingo du, jakin-mina sentituko du... Eta pixkanaka-pixkanaka trebetasunak garatuko ditu. Eguneroko zailtasunak eta liskarrak kudea-tzen ikasiko du.

Eta zer iruditzen zaizu, eten egiten dela zoriontasun hori?

Nik uste dut baietz. Esaten denean aho betez, hitz potoloz, ‘gure eskolan haur bakoitzaren erritmoa errespeta-tzen da haur bakoitza bakarra delako’, oso polita da, eta nik uste dut 4-5 urte arte errespetatzen dela. Baina, gero, hortik aurrera goitik behera datorren presioa sentitzen dugu, eta azkenean, 5 urterekin, nahiz eta oraindik Haur Hezkuntza izan, ume batek ez badu bere izena idazten edo ez baditu identifikatzen beste laguntxoen izenak, semaforoa pizten dugu: ‘Nola? 5 urte ditu eta oraindik ez du bere izena idazten. Eta datorren ikasturtean idazten eta irakurtzen ikasi behar du’.

Sarritan, hor eten bat dago. Hori egiten badugu gainetik datorkigun presioagatik, beste gauza batzuk, behar batzuk, albora uzteko arriskua dago. Nik ez dakit zergatik pentsatzen dugun oraindik haur guztiek adin berean gauza bera ikasi behar dutela. Hor huts egiten dugu. Zeren pertsona bakoitzak bere barruko elementu propioa dauka, eta denak helburu berera momentu berean iriste horrek norbanakoaren barne-elementu hori deuseztatu egiten du. Eta hori pertsona elbarritzea da, haurra elbarritzea. Adibidez, haur bat oso ona baldin bada marrazkiak egiten txiki-txikitatik eta nik hori garatzen lagundu partez eten egiten badiot ‘bi eta bi lau dira’ edo ‘ma, me, mi, mo, mu’ ikasi behar duelako, zerbait esatearren, ume hori elbarritzen ari naiz. Ni seguru nago bakoitzaren berezko ahalmena txikitatik errespetatuko bagenu ikasketa prozesuan, askoz motibatuagoak egongo liratekeela haurrak.

Nik uste dut hezkuntzari buelta handi bat eman behar zaiola. Pertsonak izan behar du helburu. Imanolek hori oso garbi zeukan aspalditik: gure abiapuntua haurra da eta helburuak haurra izaten jarraitzen du.

Gaur egun beste helburu batzuk daude: pertsona jantziak egin nahi ditugu, baina enpresa munduak edo mundu ekonomiko horrek eskatzen digunaren arabera egin nahi ditugu trebeak. Eta nik uste ez gabiltzala ondo. Balio hezitzaileetan  oinarritutako hezkuntza behar dugu eta nonbaiten kate-begi batzuk galdu ditugulakoan nago.

Presaka bizitze horrekin, zoriontasunaz gain, haurtzaroa ere mozten ari garela esan al daiteke?

Nik gurasoei askotan esaten diet: umeak eskubidea du ume izateko. Asko gozatzen dugu haurtzaroaz, txikiak direnean; ‘ze ondo, ibiltzen ikasi du, hitz egiten ikasten ari da, laguntxoekin jolasten ari da...’. Baina, bat-batean, helduagoak izatean egin behar dituzten gauzak eskatzen dizkiegu: beraiek bakarrik janztea, beraiek bakarrik jatea... Autonomo izatea, baina geure erara. Alegia, ume batek bakarrik jan ditzake makarroiak eskuarekin hartuz, manipulatuz, zikinduz... Berak bakarrik jatea nahi dugu, baina txukun, ez dadila zikindu. 

Heldua izatea nahi dugu lehenbailehen, presa daukagu. Gure presak umeengan iraultzen ditugu. Eta uste dut haurtzaroa mozten ari garela. Adibidez, pailazoen emanaldiak. Orain dela urte gutxi zenbat urteko umeak joaten ziren pailazoen emanaldi bat ikustera? 8-9 urteko umeak. Gozatu egiten zuten, bizi egiten zuten, gustura egoten ziren... Gaur egun, zein adinetako umeak joaten dira? 2, 3, 4, 5, gehienez 6 urteko umeak gurasoekin. Gurasoek izugarrizko lana egiten dutela iruditzen zait, eta hemengo pailazoek ere bai. Ikuskizun jolasgarri bat ez ezik, heziketa lan handia egiten ari direla esango nuke eta garrantzitsua iruditzen zait gurasoak ere hor inplikatuta egotea. Baina esan nahi dudana da haurtzaroaren hainbat etapa erre-tzen ari garela bizi gabe.

Adibide asko jar daitezke. Zer behar dago 11 urteko ume batek mugikor bat edukitzeko? Eskolan mugikor bat edukitzeko? Eskolan irakaslea dute, tutorea, idazkaria dago zerbait gertatzen bada etxera deitzeko, telefonoa badago.  Beharrik ez dagoen garaian beharrak sortzen dizkiegula esan nahi dut.

Nerabezaroa ere aurreratzen ari da. Pubertaroa ere fisikoki aurreratzen ari da, baina horrek ez du esan nahi heldutasun maila batera iritsi direnik. Zeren nire ustez, heldutasuna gero eta beranduago dator. Denbora baino lehenagoko bizipenak dituzte, baina gero, heldutasun maila nahiko eskasa dela iruditzen zait.

Gaur egungo gizartearen erritmoak eta helduen presak umeak harrapa-tzen dituela diozu. Zer ondorio ditu horrek umeengan?

Umeak gero eta estresatuagoak dauzkagu txiki-txikitatik. Hiper-estimulatuak daude. Nik ordenagailua gutxi erabiltzen dut. Ikasi egin dut eta ez dakidanean laguntza eskatzen dut. Gaurko umeak mundu horretan jaio dira. Beste istorio bat da. Teknologia berri horiek denak oso-oso ondo daudela iruditzen zait, baina askotan ume oso txikiei jartzen dizkiegu denborapasa modura gu lasai egoteko, umeak latarik ez emateko.

Horrek, agian hitz gogorra da, baina, adikzioa sortzen du. Umeei ipuin bat kontatzen hasten naizenean irudiak eskatzen dizkidate! Askotan esaten diet barruan dauzkagula irudiak. Ez dakit zer ulertuko duten. Hor gabiltza.

Baina estimulatuegiak daude. Gero aipatzen dira arreta gabezia... nola ez ba! Hemendik estimulua, handik estimulua, jostailu bat hartu, ukitu, ikusi, utzi, hartu beste bat... ase ezin batean. Eta hori oso-oso tristea da.

Zaila al da hori mugatzea? Zergatik ez zaie mugarik jartzen?

Agian ez zaigulako komeni edo ez dugulako nahi une horretan arau batzuk jartzea umeari: ‘Ez, ez, itxaron ezazu hau bukatu arte eta gero egongo naiz zurekin’; ‘laster egingo dizut kasu, itxaron pixka bat’. Itxaroten ikaste hori. Gaur egun eskatu eta dena ja nahi dugu. Emaitza berehala nahi dugu. Nerabeei ere eskola lan bat jartzen diezu eta lan hori egiteko denbora behar badute eta ez badute berehalako emaitzarik lortzen, amore ematen dute segituan. Helduoi ere gertatzen zaigu: udaberria datorrela eta ‘bikini operazioa’ egin eta bi egunetan kristoren gorputza edukitzea nahi dugu. Eta bi egunetan ez da posible.

Hori guztia frustrazioarekin lotzen dut. Kosta egiten zaigu frustrazioari eustea eta hortik zerbait ikastea. 15 urte daramatzat 2 urteko haurrekin eta ikusten dut urtetik urtera frustrazio maila txikiagoa dutela.

Nola konpondu daiteke frustrazioa kudeatzeko gaitasunaren beherakada hori? Gehiago frustratzen utzi behar al zaie, ikas dezaten?

Ezin dute ezezkorik jasan. Kosta egiten zaie. Eta hor inurri lan handia egin behar da: ‘bai, zuk nahi duzu baina orain ezin da. Itxaron iezaiozu, eska iezaiozu. Uzten dizut hori dena baina mina ematen ez dizut uzten...’. Behin eta berriro errepikatu behar da, segi eta segi, ahalik eta umeak kontziente egin arte eta nolabait beren autoerregulazioa lortu arte. Agian 5 urterekin lortuko dute beren inpultso horiek autoerregulatzea, eta bitartean hor egon behar dugu, nahiz eta nekagarria izan.

Horrez gain, arauak jarri behar dira, elkarbizitzarako ezinbestekoak baitira. Ez dut esaten izugarrizko arauak jarri behar direnik; adin bakoitzaren arabera bere neurrikoak. 2 urteko ume bati lasai esan beharko genioke ‘itxaron egin behar duzu, ni afaria prestatzen ari naiz-eta’. Edo ‘ez baduzu itxaron nahi, lagun iezaidazu’. Edo afal aurretik goxoki bat jan nahi duela eta ez dugu beldurrik izan behar ezetz esateko. Seguruenik, nahiz eta azalpenak eman, haserretu egingo da eta hor eutsi behar diogu badakigulako goxoki horrek momentu horretan ez diola onik egingo. Horrelako gauza txiki asko daude umeari frustrazioa eragiten diotenak, baina jakin behar du nahi duen guztia nahi duenean ezin dela egin.

Askotan helduoi ez zaigu komeni arauak jartzea. Gure aldartearen arabera jokatzen dugu.

Zer ondorio du behar den momentuan araurik ez jartzeak?

Gero iristen da adin bat non helduok arauak jartzea erabakitzen dugun. Eta umeak esaten digu ‘bai zera! Orain ez dizut kasurik egingo’. Agian ez digu hitzez esango, baina adieraziko digu zer pentsatzen duen, alegia: ‘Nik arauak behar nituen momentuan, nik eutsita, marko baten barruan egon behar nuen garaian, ez nengoen. Orduan, orain ez exijitu niri’. Eta noski, gatazka potoloagoak azaltzeko arriskua egon daiteke. 

Nahastuta gabiltza helduok...

Bai, nik uste dut nahasmena dagoela eta helduok nahastuta baldin bagabiltza, umeak ere nahastu egiten ditugu. Lehen balioen eskala oso zehaztuta zegoen, eta gaur egun ez. Horregatik, tarteka balioen eskala hori errepasatu egin beharko genuke norbanako bezala. Beste maila batzuetan tarteka hausnartzen dugun moduan, gu geroni emozionalki nola gauden hausnartu beharko genuke, horrek umeekiko harremanean eta heziketan eragina baitu. Adibidez, zenbat alditan esan dugu hezitzaileok ‘zer dute gaur ume hauek horren aztoratuta egoteko? Ezin ditut kontrolatu’. Umeei kulpa bota beharrean, lehenik, geure buruari galdetu beharko genioke: zergatik ari naiz hainbeste haserrealdi edukitzen? Ni gaur 12:00etan zergatik nago hain amorratuta? Nola egin dut lo? Nola esnatu naiz? Zer darabilt buruan? Eta hortik abiatuta, gure jarrera aldatu egingo da.

Gure ezinak hor daude eta batzuetan ume bati ohiko tonutik kanpora hitz egin diezaiokegu. Kasu horretan oso polita da hori errekonozitu eta konpontzen saiatzea. Tartetxo bat hartu eta umeari esatea: ‘Ez nago haserre, baina zakar xamar hitz egin dizut. Etor zaitez hona!’, eta besarkada bat eman. Buka dezagun eguna ondo! 

Etxean ere berdin, ez gaitezen oheratu eguneko arazoak konpondu gabe. Umeen aurrean ere gure ezinak errekonozitzea garrantzitsua dela uste dut, haur baten heziketa oso gauza serioa baita. Nik uste dut mundu honetan dagoen gauzarik serioena dela haur baten heziketa eta haziera orekatua egitea. 

Nola ikusten duzu familia eta eskolaren arteko harremana umearen haziera eta heziketa kontuetan?

Gurasoak kezkatuta daude, hori ezin da ukatu. Gu hezitzaileok gauden bezala. Beste gauza bat da asmatzen dugun ala ez, baina kezka uste dut denok dugula.

Nik zera esaten diet beti gurasoei irailean egiten dugun bileran: ‘Nik hau familia bat bezala izatea nahiko nuke. Nik bakoitzari pertsonalki esan behar diodana pertsonalki esango diot. Badira beste gauza batzuk taldekoak direnak eta lasai esango dizkizuet. Saiatuko naiz goxo esaten eta baimena ematen dizuet niri errieta egiteko edo kargu hartzeko, baina goxotasunetik. Esan esan behar didazuena, nik errieta egiten badakit zuek dakizuen bezala. Baina goazen goxotasunetik saiatzera’. Konfiantzan eta errespetuan oinarritutako harremana izan behar dugu.

Esate baterako, demagun guraso bat haserretu egin dela umea bustita eta aldatu gabe joan delako etxera. Esan beharrean ‘Kontxi, hor daukazu egunero motxilan arropa garbia’, esan dezake: ‘Ez dakit, atzo agian denboraz gaizki ibili zinen, baina ahal baduzu, saia zaitez...’. Gauza bera esan daiteke oso goxo. Horrela harremana beste era batekoa da. Konfiantza sortzen da. Gure kasuan, gainera, 2 urteko umeen gurasoekin eguneroko kontaktua daukagu eta informazio trukaketa lagungarria da bai gurasoentzat eta bai hezitzaileontzat. Eta egia esan, gurasoak esker onekoak dira.

Edonola ere, garrantzitsua litzateke harreman hori iraunkorra izatea hezkuntza-sisteman, aurrerago ere jarraitzea. Eta kezkak, lorpenak, ezinak... partekatzea eta gardenak izatea haurraren mesederako.

Goragoko mailetan, eguneroko harreman estu hori ez dagoenean, nola bideratu eskola-familia lotura hori?

Guraso eskolak izan daitezke bide bat. Gurasoek sortzen badituzte, kezkatuta daudelako da, arduratuta daudelako seme-alaben ongizatearekin. Uste dut bide polita dela bakoitzaren esperientziak, zalantzak, kezkak... trukatzeko. Eta horrez gain, elkargune egokia izan daiteke lehen esan dugun gehiegizko informazio hori guztia kudeatzen laguntzeko.

Orain, argi daukat, guk, hezitzaileok, irekita egon behar dugula gurasoek esaten digutenera. Askotan geure burua defendatzen jartzen gara eta nolabait oskol hori kendu egin behar dugula iruditzen zait. Esaten digutena garbitasunetik ikusi behar dugu, ez intentzio txarretik. Guraso bat etortzen bazaigu zerbait eskatzera edo zerbait exijitzera, elkarrizketa baten bitartez irits gaitezke akordio batera. Eta nik uste dut bide handia egin daitekeela guraso eskola horietatik eskolarekiko harreman horretan. Kanal polita izan daiteke elkarlanean aritzeko. 

Hori bai, benetan familiarekin hartu-emana izatea garrantzitsua dela uste badugu, horretarako aparteko denbora tarte bat eduki beharko genuke. Ez bakarrik txosten zehatz bat emateko, baizik eta aurrez aurreko bat, nahi edo behar duguna komentatzeko. Ez dugu ahaztu behar familiek euren altxorrik preziatuena, seme-alaba, gure eskuetan jarri dutela eta ezinbestekoa dela komunikazio egoki bat bermatzea. 

Guraso eskolak, hitz egiteko denbora... denak norabide berean aritzeko, ezta?

Bai, familiak eta eskolak elkarrekin egoera berdinen aurrean erantzun berdina ematen ikasi behar dugu. Bestela, kontraesanak baldin badaude, umeak nahastu egiten ditugu.

Familian ere gertatzen da hori. Guraso batekin beti goxo-goxo, sofan eseri, ipuinak, jolastu...  eta bestearekin ‘etorri hona’, ‘jaso hau’... Umeak aukera egingo du eta hor ere oreka bat behar da. Horregatik, bikotean ere oso garrantzitsua da nahasmenak saihesteko, egoera baten aurrean biek jarrera bera edukitzea. Ez dut esaten ez dagoenik; batzuetan ez dago eta gehienetan badago. Baina ez dagoenetan nabaritu egiten da, dagoenetan nabaritzen den bezala, noski. Gure amari entzuten nion amamak esaten zuela: ‘ai... oraintxe goian eta oraintxe behean... erdiko suelua aurkitzea da zaila’. Oreka, alegia.

Gurasoak, aiton-amonak, eskola... eta gizartea. Zein funtzio ikusten diozu gizarteari umeen heziketan eta hazieran? Zer eman dezake gizarteak?

Familiak eta eskolak oso lotuta joan behar dutela aipatu dut. Eta ez horiek bakarrik, baita gizarteak ere. Jaiotzen den ume bakoitzeko, inguru guztiak sentitu beharko luke ardura; beste elementu bat gehiago gure triburako. Tribua diodanean, familia, bizilagunak, auzoa, herria… esan nahi dut. Jaioberri hori pertsona ona izatea guztion ardura izan beharko luke. Eta pertsona ona esaten dudanean, besteak beste, balioetan hezitakoa, errespetua eta ardura zer diren dakiena, komunitate zentzua izango duena, elkarlanean ari-tzeko gai izango dena, natura zainduko duen pertsonaz ari naiz. Lan handia da hori eta horregatik diot guztion ardura izan behar dela. Bakoitzak beretik baina denon arteko koordinazio lana izan behar du pertsona berri horren heziketa. Kaleak ere umeen bizitoki bezala berreskuratu beharko lirateke. Kaleak asko hezten du. Ez genuke ahaztu behar gizartea norbanakoz osatzen dela eta gutariko bakoitzak asko daukala emateko.

Ardura hori ez delako sentitzen izan daiteke, agian?

Hala da, ez da sentitzen. ‘Nik izan dut umea eta nirea da’. Hori da senti-tzen dena, horrela delako. Batzuetan gertatzen da ama batek beretzako denbora hartzeagatik 3 urteko umea amonarekin uztea eta kontzientziako kargarekin joatea. Hori oso tristea da. Zurea da umea. Inork ez dizu kenduko. Utz zaitez laguntzen. Gainera, amona libre ez badago, albokoak edo etxepekoak zainduko dio agian. Ez dakit, konfiantza hori. Ez da erraza eta, agian, utopia besterik ez da esaten ari naizen guztia. Baina sinestu nahi dut denok ikusten dugula gauzak aldatzeko  beharra.

Musika. Zure bizitzako bigarren hanka. Zer eman dizu? Zer funtzio bete du zure lanean?

Musikak harremanak egiteko aukera eman dit. Jendea ezagutzeko eta bidaiatzeko aukera. Musika bera ezagutzeko aukera. Musikak lotsa gainditzen lagundu dit. Nire barruko haur hori bizirik mantentzen. Musika ona deitzen den hori estimatzen. Musika batekin negar egiten, beste batekin dantza egiten... Oroimena berpizten ere lagundu dit. 

Musika pertsona guztiengana iristen den zerbait dela ikasi dut. Eta pertsona guztiek dutela musikarako eskubidea. Musika, elikatzea bezala, haur guztien eskubidea da. Nire eguneroko lanean, musikaria izan gabe, umeengana iristeko tresna bat izan da. Batez ere hori. Zeren musika ez baita helburua. Helburua haurra da eta nik baliabideak bilatu behar ditut haurrarengana iristeko. Nire kasuan, baliabide horietako bat musika izan da eta erabilera anitz topatu dizkiot. Erabili izan dut umeak lasaitzeko, jolasteko, hizkuntza lantzeko, errutinak barneratzeko, ahotsa lantzeko... 

Gure kanta asko haurren bizipenetatik sortutakoak dira. Bizipen horiek kanta forman itzuli izan dizkiegu. Polita da gaur egun orain dela 40 urte egindako kantak kantatzen jarraitzen dutela ikustea. Nik uste dut, musika klasikoa deitzen dugun hori kenduta, oso kanta gutxirekin gertatu dela hori. Horrek adierazten du haurrekin egindako lanak direla. Haurraren beharrak orain dela 40 urte eta gaur zeinen an-tzekoak diren. Estimulu beraren aurrean erreakzio bera dute. Guk ditugun umeen gurasoek eta aiton-amonek kantatu zituzten kantak transmititzen baldin badizkie seme-alabei eta bilobei, izan da zerbait aurkitzen diotelako kanta horiei.

Nik uste dut musikari bezala harro egon gintezkeela momentu batean asmatu genuelako eta gure lana hor dagoelako. Imanol joan zen, baina bere lana hor dago.

Zer iritzi duzu ‘Go!azen’ telesailaren fenomenoaz?

Egia esango dizut; atal bat eta erdi soilik ikusi dut. Oso programa interesgarria izan daiteke, baina 7 urteko haur batentzat al da Go!azen? Hori al da 6-7 urteko ume batek behar duena? Besterik ez dagoenez, hori jartzen diogu eta kito.

Nik ez dut uste 6, 7, 8 urteko umeentzako edukia duenik. Musika eta dan-tza bai, baina dagoen trama hori guztia ez. Saioko protagonistak nerabeak dira eta nerabezaroak bere arazoak eta kezkak ditu, eta 6 urteko ume bat hor kateatuta egotea... Pixka bat lotsagarria iruditzen zait hori. Pentsa nola ari den aurreratzen nerabezaroa! Eta aurre-nerabezaroa ere gero eta aurrerago! Erre beharreko etapak saltatu eta beste bizipen batzuk ari dira gutxienez begietatik jasotzen. Eta ez. Ez eduki presarik, izan koherente, egin kasu senari. Jaiotzen garenean titia ematen digute, gero, gero pureak, gero osorik…. Ez gara saltoak egiten hasten ibiltzen ez badakigu, ezta? Momentu bakoi-tzean tokatzen dena.

Helduok umeak aspertuko ote diren beldur gara. Eguneroko bizitzako arlo desberdinetan beldurra diogu umearen kasketari. Bi egur zatirekin jolasten aspertu egingo ote diren beldur gara. Orduan, jostailu sofistikatu bat ematen diegu. Telebistan ez dakit zer jartzen badiegu aspertuko ote diren beldur gara. Orduan, estimulu gehiago ematen diogu. Nik uste dut gure beldurrak direla.

Horregatik,  ETBri hausnarketa bat egiteko eskatuko nioke ETB1 eta ETB2n umeentzat eskaintzen duen programazioaren gainean. ETB3 aparte utziko nuke. Zeren ETB1 eta 2n eskaintzarik ez dagoenez, marrazki bizidunak soilik jartzen dituzte. ETB zati garrantzitsua da gure gizartean, baina umeak are garrantzitsuago.

Umea delako, txikia delako, edozerk balio al du? Haurra zenbat eta txikiagoa orduan eta baliabide egokiagoak behar dira. Go!azen-ek asetzen al ditu ume baten beharrak? Erne ikus-entzunezkoek zer eragin duten gure umeengan!

Proposamenik ba al duzu?

Ni ez naiz komunikazioan aditua, baina badakit hori ez dela umeak behar duena. Garai batean kolaboratu genuen ETBrekin haur programa batzuk egiten (Banan banan). 5-10 adin tartea harrapatzen zuen. Toti Martinez de Lezea zen gidoigile eta zuzendari. Pedagogo eta psikologoen laguntza ere bagenuen edukiak lantzeko garaian. Baina garestia zen ekoizpena. Hala ere bi denboraldi iraun zuen.

Musika, mugimendua eta dantza elementu inportanteak dira umeentzat, baina edukia ahaztu gabe. Telebistaren funtzioetako bat entretenitzea da, baina zerbait transmititu beharko du, ezta? Une honetan audientzia bakarrik interesatzen zaiola esango nuke eta gaur, edozein telebista pribaturen helburuak ditu ETBk ere. Baina, ez ahaztu, publikoa da.