Beñat GAZTELUMENDI: Saiatzeaz eta lortzeaz

2015-03-01
 
 

Orriak eta orriak eta orriak. Denak zirriborroz beteak, hitz bat bestearen aldamenean, bestearen gainean, bestearen azpian. Ezabatutako hitzak, ezabatuaren gainean idatzitakoak… Eta hitz zerrenda luzearen aldamenean, bertso formako lehendabiziko aletxoak. Nola irakurtzen genituen, nola kantatzen genituen hainbeste ordutako ­ahaleginetik sortutako altxor labur horiek, urduritasunak eraginda minutu erdi batean kantatuak.

Paperaren makuluarekin ikasi genuen bertsotan. Eta paperean dena zen posible; lortzen genuen esan nahi genuena esatea, denbora kontua zen, ­ahalegin kontua, umetatik behin eta berriz entzundako “saiatuz gero dena da posible” famatua. Eta saiatu ginen, zirriborratu genituen orriak, baina, ­egun batean irakasleak mahaitik altxatzeko eskatu zigun. Erratz bat zegoen parean, aulki batek eutsia. Eta erratzaren muturretik kantatu behar genuen guk. “Lasai, paperean bezala: lehenengo bukaera pentsatu, oinak ondoren ­eta… aurrera”. Eta hasi ginen. Pentsatu genuen bukaera. Pentsatu genituen lau oin. Kontatu genituen silabak poltsikoetan. Eta buruko orri zurian ustez seguru geneukana kantatzen hasi ginen. Baina kantatu ahala hitzak lekuz mugitzen zitzaizkigun; ustez hiru silaba zituen hitzak lau hartzen zituen, eta ustez gauza bat esan nahi zuen hitzak beste zerbait esaten zigun. Eta hala hasi ginen, zentzurik gabeko bertsoak kantatzen, bertso bakoitzaren ondoren burumakur esertzen. Saiatzen ginen, bai, baina saiatzeak ez zuen emaitzarik ­ematen. Edo hala uste genuen orduan.
Igaro dira urteak bertso-eskolako lehendabiziko egun horietatik. Oraindik ere, buruko paper zurian idatzitakoa ez da kantatzen dudana izaten. Eta eskerrak. Bertsotan aritzea paper bat ­etengabe zikindu eta etengabe hutsetik hastea dela ikasi dugu denborarekin: ­esan nahi duguna esateko oinak falta zaizkigunean, hitzak pilatzen hasten gara buruan, errimak errimaren atzean, errimak errimaren aldamenean, errimak errimaren azpian. Baina, hainbeste erabilitako hitzak esanahia galtzen joaten dira, kolorerik gabe geratzen dira eta berriz ikasitako guztia ahaztu ­behar izaten da, berriz papera bere zurian hartu eta hutsetik hasi. Berriz bukaera pentsatu, bukaera horretara abiatu eta bidean ohartu ezetz, hitzek ez dutela guk esan nahi duguna esaten; hitzek traizionatu egiten gaituztela, esanahi gehiegi pilatu dituztela batzuek, gu baino zaharragoak direla, eta ez direla ­inoiz gure mendean jarriko. Inoiz ez dugula esan nahi duguna esango, asko jota hurbildu egingo garela.
Umetan gehien entzundako esaldietako bat zen “saiatuz gero lortuko duzu” ezagun hura. Inork ez zigun esan inoiz ez genuela esan nahi genuena ­esan nahi genuen bezala esaterik lortuko, beti geratuko zela distantzia bat pentsatu genuenaren eta esaten genuenaren artean. Geroztik bertso-eskolan irakasle izatea egokitu zait; ikasleei ikusi diet lehenengo bertsoa bota ondoren neukan begirada lotsatu hura. Eta ­oraindik ez dakit nola esan lasai egoteko, bertso bakoitzaren ondoren izango dutela zerbait falta izanaren sentsazio hori, saiatuz gero ere ez dutela kenduko. Eta eskerrak hala den. Dakiela uste duenak ikasteari uzten baitio.