Praktikatzen: Diaporama, musika lantzeko beste modu <br />bat

1999-01-01
diaporama

Musika, irudia, sentsibilitatea eta sentikortasuna lantzen dituen lana.

Musikaren historia; Beethoven, Mozart, Chopin, kontrabaxua, tuba, rondoa, sinfonia...

hau da hau roiloa. Eta ia ikasturte osoa antzinako musikari handien inguruan, beti

datuak jaso eta barneratuz, era aktiboagoan edo pasiboagoan, baina beti datuak jasoz.

Eta, egia esan, gutxien erakartzen gaituen musika mota ikasiz. Hau izan zitekeen garai

batean BBB 1. mailako ikasle baten iritzia eta egungo zenbait ikastetxetako DBHko 3.

mailako ikasleena.
 
 
Zorionez, gaur egun egoera hau poliki-poliki aldatuz doa, eta hori da

hain zuzen ere musika irakasten dugunon erronka. Baina horretarako sormen handiko

irakasleak izan behar dugu eta askotan, zenbait unetan sormen hori agorturik gelditzen

zaigu. Horrelakoetan indarrik gabe geldi ez gaitezen gure esperientzia berriak trukatzea

litzateke hoberena. Horixe da nire asmoa eta horregatik natorkizue esperientzia batekin.

Urte guztian zehar landutako zenbait eduki bateratzeko balio didanez, esperientzia hau

azken ebaluaketan kokatu dut. Hemen lan unitatearen azken atala soilik azalduko dut,

diaporama baten muntaia, hain zuzen ere.

Ikasturte hasieran ikasleei musika gaiaren nondik norakoa azaltzen diedanean, azken lan

honen garrantzia azpimarratzen diet, zeren urte guztian zehar landutako eduki asko

erabilgarriak izango baitzaizkie diaporama hau egiteko. Bertan, eduki

garrantzitsuenetako batzuk entzunaldiak ditugunez, ikasturtearen lehenengo egunetik

entzunaldien fitxa betetzen hasten gara.



Entzunaldien fitxa

Entzunaldien fitxa hau urte osoan zehar entzuten dituzten musika ezberdinekin egin

behar duten zerrenda bat da. 1. taulan ikus dezakegun bezala bost zutabez osaturik dago.

Hemen oso garrantzitsua da abesti bat aurkitzeko beharrezko ditugun hiru erreferentziak

azpimarratzea, hau da, abesti bat edozein fonotekatan edo musika dendatan aurkitzeko

gutxienez beste bi datu gehiago eman behar dituzte; abeslari edo taldearen izena eta

disko horren izenburua. Beraz, hiru datu horiek garbi izan ditzatela. Gero, komentarioa

jartzen duen lekuan aipa dezatela musika hori nork ekarri duen, atsegin zaien ala ez,

nolako sentsazioa sortzen dien (tristura, alaitasuna, beldurra...), nolako erritmoa duen

(martxosoa, lasaia...) eta abar.

Noski, diaporama egiteko orduan beraiek musika barietate handia izan dezaten, urtean

zehar musika ezberdin asko entzun behar dituzte. Hor dago irakasleon sormen lana,

entzunaldiak egiteko zenbat eta era ezberdin gehiago izan eta aitzakia gehiago aurkitu,

orduan eta arreta gehiagoz barneratuko dituzte. Bestela betiko esaldiak entzunen ditugu;

"jo, orain berriro hori". Aniztasun horrek, entzuteaz gain, beste helburu ezberdin asko

lantzeko aukera emanen digu.



Gizakiongan ozentasunak duen eragina

Diaporama egiten hasteko lantzen dugun beste gai garrantzitsuenetako bat ozentasuna

da. Ozentasuna ikuspuntu ezberdinetatik aztertzen dugu. Eduki hau ere urte guztian

zehar landuko dugu hiru atal nagusitan banatuz:

1) Lehenik, gure paisaia ozena aztertzen dugu, honek bide ematen baitigu soinua, hotsa,

zarata, musika eta isiltasun kontzeptuekin lan egiteko, hau da, gure belarriek hauteman

dezaketen edozein sentsaziorekin. Gure inguruneko ozentasuna aztertu ondoren,

ozentasunaren inguruan munduan zehar eginik dauden hainbat ikerketa eta lan ezberdin

aztertzen ditugu.

2) Bigarren atalean ozentasunak norberarengan duen eragina aztertzen dugu, nola bizi

dugun, zer sortarazten digun... Hau da, gure ozentasunez kontziente eginaraztea, edo

ozentasunaren kontzientzia esnaraztea izango litzateke atal honen helburu nagusia.

3) Hirugarren atalean ozentasunaren erabilpen praktikoa lantzen dugu, erabili, aztertu

eta landu dugun material ozen guztiekin inprobisaketa eta konposaketa txikien bidez lan

ozen praktikoak egiten ditugu.

Argi utzi nahi dut ozentasuna esaterakoan, soinua, zarata, musika, isiltasuna, hau

da, gure belarriek hauteman dezaketen edozein sentsazioz ari naizela.


Atal bakoitza ez dugu independienteki landuko, baizik eta elkarrekin bateratuz. Atal

bakoitza lantzeko jarduera ezberdin asko daude eta guztiak urtean zehar gure programan

jorratzen joan behar dugu, gero hirugarren ataleko ekintza bezala diaporama hartzen

dugunean benetako lotura bat aurki dezaten bertan erabiltzen dituzten irudi, hitz, musika

eta hotsen artean.

Euskal Hiztegi Entziklopedikoak dioenez, diaporama hitza diapositibak eta soinuak

sinkronizatuz eginiko muntaia da, hau da, ozentasun giroz lagunduriko diapositiba

emanaldia.

Horrelako muntaia bat egiteko egokiena hiru edo lau mintegiren bidez egitea izango

litzateke: Musika mintegiak musika eta efektuen lanketa; Euskara mintegiak hitza,

hizkuntza eta testua; Marrazketa mintegiak irudia eta diapositibak; eta gaiaren arabera

laugarren mintegi bat sar daiteke: Natur Zientziak, Giza Zientziak, HIA...

Nire esperientzia bi eratakoa izan da: bakarrik eta beste mintegiekin koordinatuz. Noski,

beste mintegiekin elkarlanean arituz emaitza askoz ere aberatsagoa da eta gure arloa

gehiago sakontzeko denbora ematen digu. Baina hori bai, diziplinarteko gai bat bezala

antolatzea posible ez bada, bakarrik egitera animatuko zintuzketet. Artikulu honetan

bakarrik egiterakoan zer-nola moldatu behar dugun azalduko dut. Esperientzia hau 97-

98 ikasturtean Larraintzarko ikastetxeko 3. DBHko ikasleekin egina da.

Ikastetxe honetan bakarrik egitea planteatu nuenez, hoberena gertuen bizi dituzten

gaietatik abiatzea zela pentsatu nuen, honela dokumentatzen denbora asko gal ez

zezaten, diapositibak ateratzea erraza gerta zekiekeen eta abar.

Beraz, lehen aipaturiko puntu guztiak landu ondoren, lanean has gintezke.



Larraintzarko ikastetxeko esperientzia

Ikasleek behar dituzten materialak

- Argazki kamara bat.

- Diapositiba roilo bat.

- Kasete zinta garbi bat.

- Entzunaldien fitxa.

- Orriak, boligrafoak...



Lanaren antolaketa

Lanaren antolaketan bost urrats nagusi jarraitu behar dira:

1. Gaiaren aukeraketa.

2. Gaiaren lanketa.

3. Irudien aukeraketa.

4. Efektu eta musiken hautaketa.

5. Hitza, musika, efektu eta irudien bateratzea.



Urrats bakoitzean egin beharrekoa azaltzera noa labur-labur.



1. Gaiaren aukeraketa

Guztion artean gai posibleen zerrenda luze bat egiten dugu, errealitatearen arabera

errazenak gertatzen zaizkigun gaiak aukeratuz. Bakoitzak gai bat edo bi aukeratzen ditu

eta ahal den neurrian aukeraketa horren arabera taldeak eginen ditugu.



2. Gaiaren lanketa

Gaiari buruzko dokumentazioa biltzen dute. Informazio hori guztia hartu eta gai horren

atal ezberdinak zehaztuz eskematikoki gai horren nondik norakoa azaltzen dute.

Ondoren, atal bakoitzean esan eta adierazi nahi dutena zertxobait zehatz dezatela

eskatzen diegu.



3. Irudien aukeraketa

Gaiaren nondik norakoa garbi dutenean, adierazi behar dutena hobekien zein irudirekin

landu dezaketen aztertzen hasten dira. Irudi horiei buruzko zerrenda luze bat egin

ondoren horietatik hoberenak hautatu eta diapositibak ateratzen has daitezke.



4. Efektu eta musiken hautaketa

Hasiera batean, beraien gaian erabil dezaketen musiken zerrenda bat egiten dute, eta

gero hauetatik hoberenak hautatzen dituzte, noski, gaia eta diapositiben esanahia

hobekien adieraziko duten musikak aukeratu beharko dituztela kontuan izanik betiere.

Bide batez, musika mota ezberdinak erabiltzen jakin eta ohitu daitezen, musika mota

ezberdinak hautatzearen garrantzia azpimarratuko diegu. Gehiegi nahas edo lanpetu ez

daitezen, hasieratik bi, hiru edo lau diapositibarentzat musika berbera aukera dezatela

gomendatu. Hau da, gaia banatu duten atal bakoitzeko musika bat. Hala ere, badaude

diapositiba bakoitzeko musika bat aurkitzen saiatzen diren taldeak. Diapositibei

adierazgarritasun gehiago ematearren, emanaldian zehar gutxienez hiru edo lau efektu

ezberdin sartzeko eskatzen zaie.



5. Hitza, irudia, musika eta efektua

Lanerako lehengai guztiak eskuetan dituztelarik, lanaren muntaiarekin hasteko prest

daude. Atal honetan garrantzi handia du irudia eta ozentasunaren arteko sinkronizazio

lanak. Gainera, kontuan izanik ozentasuna esaterakoan hiru elementuz ari garela: hitza,

musika eta efektuak. Nahiz eta bakoitza bere aldetik prestaturik eraman, zuzeneko

emanaldian guztiak batera sinkronizatu behar dituzte, hau da, une horretan ere benetako

taldelan koordinatua behar da: alde batetik, diapositiben denbora sinkronizatzen ari

dena; bestetik, musikaren intentsitatea kontrolatuz doana; eta bestetik, testua irakurtzen

ari dena edo ari direnak.

Lehenik, hitza eta diapositibak elkartuko ditugu, hau da, diapositiba bakoitzean zer esan

behar duten eta noski, zein ordenatan. Ez du zertan diapositiba guztietan hitzak agertu

behar. Hitza esaterakoan, noski, irakurri behar duten testuaz ari naiz. Irakurketa soil eta

triste bat gerta ez dadin, deklamazioa zertxobait landuko dugu, hau da, irakurtzerakoan

erabili behar duten adierazkortasuna.

Diapositibaren irudiaren adierazia edo irakurri behar duten testuaren iraupenaren

arabera, diapositiba bakoitzak proiektaturik iraun behar duen denbora zehaztu behar

dute, hots, bakoitzak zenbat segundo iraun behar duen.

Ondoren, diapositiba bakoitzarekin zein musika erabili behar duten zehaztu beharko

dute, eta zeinetan sartu behar dituzten efektuak. Diapositiben denboraztatzea egina

dutenez, horren arabera musika bakoitza zenbat denboraz grabatu behar duten zehaztu

beharko dute, gero zinta batean musika guztiak beren iraupen zehatzarekin bata

bestearen atzetik graba ditzaten. Hau guztia adieraz dezaten, fitxa teknikoan ikusten

dugun bezalako fitxa bat bete beharko dute.

Musikari dagokionez, bi gauza azpimarraraziko dizkiegu: alde batetik, musika

aniztasunak entzuleriaren arreta erakartzeko duen indarra eta lanaren atal bat bestetik

ezberdintzeko ematen digun laguntza; eta bestetik, zuzeneko emanaldian

intentsitatearen erabileraren garrantzia, batez ere musika batetik bestera aldatzeko

orduan eta zer esanik ez, hitza edo testua sartzerakoan. Askotan intentsitatea hain gutxi

jaisten dute, non testua irakurtzen ari denari zer esaten ari den ez zaion ulertzen.

Efektuei dagokienez, klase oso bat eskaintzen diegu eta amaieran konpaktoak dituen

200 efektuen zerrenda ikasle bakoitzari banatzen diot.

Talde bakoitzaren emanaldiaren egunean lau gauza ditugu beharrezko: diapositibak,

kaseta zinta, testua eta talde koordinazio handia hiru elementu horiek ondo uztar

ditzaten.



Ebaluazioa

Lanean hasteko garbi utziko diogu ikasle bakoitzari lan honetan zer baloratuko dugun.

Lehenik, eguneroko lana eta taldekidetza, bakoitzak bere taldean duen parte hartzea.

Gero, lana bera baloratuko dugu. Eta zer esanik ez, emanaldiko eguna. Honako hauek

dira batez ere kontuan hartuko ditugun puntuak:

- Erabilitako musika ezberdin kopurua.

- Erabilitako efektu kopurua.

- Dokumentazio lana.

- Lanaren iraupena.

- Musika eta efektuen egokitzea irudietara.

- Hitzaren adierazkortasuna, hau da, testua ahoskatzeko eta adierazteko era.

- Intentsitatearen erabilera lanean zehar: hitza agertzen den bakoitzean, musika batetik

besterako aldaketetan, sentsazio bereziren bat sortu nahi dutenean...

- Talde koordinazioa eta sinkronizazio maila.



Helburu eta edukiak

Lan honen bidez eduki eta helburu asko lantzen ditugu, baina batez ere hiru orokorrenak

aipatu nahi nituzke: ikasleen inplikazio maila, musika ezberdinetarako hurbiltze kritikoa

eta beraien arteko taldekidetze handia.

- Inplikazio mailari dagokionez, urte guztian ia ezer egiten ez duten ikasleak ere

erabat inplikatzen dira. Baina hori bai, horren gakoa gaiaren aukeraketan dagoela uste

dut. Normalean gustuko gaia hartzen baitute (edo horretara bideratzen laguntzen diet).

Hori horrela izanez gero, buru-belarri sartzen dira gai horretan. Gainera, lan hau oso

praktikoa denez, ikasteko esfortzurik ez die eskatzen.

- Musika ezberdinetarako hurbiltzeari dagokionez, musika ezberdinetarako

irekitasuna lantzen da. Adin honetan gehiengoak musika mota bat edo bi entzuten ditu

eta beste musika motak onartzea kosta egiten zaio. Urtean zehar egindako zenbait

jardueraren eta lan honen bidez, musika bakoitzak bere lekua duela onartzen dute, eta

agian, musika hori irudi batez lagundurik badator atsegin edo entzungarri gerta

daitekeela. Musikaren sentsibilitateari dagokionez, izugarria da talde bakoitza zein

puntutaraino heltzen den ikustea musikaren aukeraketa egiten hasten denean. Batzuk ia

diapositiba bakoitzari musika ezberdin bat jarri nahi izaten diote, irudi horrek adierazia

hobeto transmiti dezan.

- Taldekidetzari dagokionez, lehenengo egunetik hasten dira beraien artean lan

banaketak egiten eta elkarrekin koordinatzen. Baina azken egunean, eta zer esanik ez

emanaldiko egunean, guztien arteko batasun bat ikus daiteke, guztiek sinkronizazio

baten barruan lan egiten baitute. Behin musika martxan jarriz gero, ezin dute geratu, eta

orduan guztia aldi berean doa aurrera: musika, hitza eta irudia.