SARTAGUDA eta LODOSAKO ikastolak: Errioxako <br />mugaraino

1999-01-01
Mendi aldapatsuak utzi eta landa lehor eta zabaletara hurbiltzeko

gonbitea luzatu nahi dizuegu. Garia ez ezik, euskara ere ereiten ari da, eta uzta jasotzen

ari dira bai irakasleak, bai gurasoak eta baita ikasleak ere.
 
 
Ez da erraz jasotzen den uzta, baina landu eta zainduz gero, emaitzak

ikusten dira. Horren lekuko ditugu Sartaguda eta Lodosa ikastolako zuzendari eta

sortzaileak: Mari Paz Iturbe eta Ana Sanchez, hurrenez hurren. Bi ikastoletako ateak

zabaldu dizkigute eta barrura sartu gara.

Lehenengo, Mari Paz Iturberen laguntzaz Sartagudako ikastola ezagutu dugu. 1.400

biztanle inguru dituen herri honetan 1986. urteko udazkenean sortu zen ikastola bost

haurrekin eta bi gela txiki-txikirekin. Orduz geroztik gorabehera handiak jasan dituzte,

bai matrikulazio aldetik eta baita leku aldetik ere. Iturbek ederki gogoratzen du

hasierako "ikastola" nolakoa zen: "gela nahiko handia zen, behean patio txiki bat

genuen, zatarra eta zaharra, eta komunak ere zaharrak ziren. Lokala udalarena zen eta ez

genuen ez argirik ez urik ordaintzen".

Bigarren ikasturtea hasteko irailean ikastolara itzuli zirenean, ordea, ezusteko batekin

egin zuten topo. "Astelehen batean joan ginen eta ikasgelaren erdian horma bat aurkitu

genuen. Gure material guztia hankaz gora eta sakabanatuta zegoen. Gauzak horrela,

gurasoek udaletxera jo zuten. Pleno batean aztertu zen egoera eta ondorioz kultur etxeko

gela bat lortu genuen. Estreinatu gabe zegoen eta oso egoera onean". Egoitza berri

honetara pasa ondoren, matrikulazioak "boom" handia izan zuen, bost haur izatetik 14

izatera pasa baitziren. "Bi urteko bederatzi haur berri horien gurasoek ikastola zer zen

eta zer ez zen ikusi zuten. Hurrengo urtean, hiru urterekin, horietatik zazpi ikastolan

gelditu ziren eta bik alde egin zuten eskola publikora".

Baina tamalez gorakada horrek ez zituen denak pozik utzi. Ikuskatzailea larritu egin zen

eta ikastolara bisita egin zuen. "Haurtzaindegi bat zela uste zuela esan zigun eta hura ez

zela haurtzaindegi bat. Ateak ireki eta dena berri-berria ikusten zuen. Komun berriak

genituen, soinketa egiteko gela, aterpe txiki bat behean..."

Baina handik urte eta erdira kultur etxea funtzionamenduan jarri zen eta berriro lokalik

gabe gelditu ziren. Orduan, gaur egun dauden etxea lortu zuten.

Dena dela, ekonomikoki hasierako pausoak ez zirela hain txarrak izan aitortu digu

Iturbek. Izan ere, Sartagudako ikastola sortzear zegoelarik, Deikazteluko ikastola itxi

egin zen. "Han ikastola txiki bat genuen eta urte batean hiru haurrekin gelditu ginen.

Orduan ikastola itxi beharra zegoela argi ikusi genuen eta nolabait, han zegoen dirua,

materiala eta irakaslea Sartagudara ekarri genituen". Beraz, hasiera ez zen hain zaila

izan diru aldetik, baina gerora behar handiak sortu ziren. Nafarroako Euskararen Legea

zela eta, dirulaguntzarik gabe gelditu ziren, Sartaguda gune ez-euskalduna baitzen

legearen arabera. "Urte larriak pasa genituen. Nik urte osoa soldatarik ikusi gabe pasa

nuen, esaterako. Baina gurasoak irmo zeuden eta hor jarraitu genuen. Irakasle batekin

hasitako ikastolan gaur egun lau irakasle gaude".

Mugimendu hauekin guztiekin batera, matrikulazio kopuruak ere mugitu dira, bai gora

eta bai behera. Iturbek esaten digunaren arabera, matrikulazioaren %20a, %40a, %60a

eta %100a izan dituzte. Iazko ikasturtean izan zuten baxuena. Zergatik? Beste eskolako

konpetentziagatik. "Guri alegalak garela esaten digute, baina beraiek ilegalak dira. Bi

urteko haurrak eta beste irakasle bat sartu dituzte eskolan. Doan da eta udalaren babesa

ere badute. Eta horrek, nahitaez, ipurdiko handia eman digu" dio Iturbek.

Era berean, ikastola sortu eta hiru urtera eskola publikoan A eredua jarri zuten, eta

horrek ere eragina du, noski. Iturbek dioenez, Nafarroako Erriberan A eredua eskaintzen

hasi zen lehenengoetariko eskola izan zen. Gaur egun A eta G ereduak eskaintzen

jarraitzen du. "Ikastola sortzen den tokian Administrazioak berehala jartzen du A

eredua".

Baina ikastolak A eredua baino gehiago eskaintzen du. Euskara ez da ikasgai soil bat,

hori badakite gurasoek eta aintzat hartzen dute. "Askok euskara ikasten dutelako

ekartzen dituzte haurrak ikastolara, baina hala ere ez da arrazoi bakarra. Ingelesa ikasten

4 urterekin hastea ere beste arrazoi bat da, eta haurrak oso ondo daudela ikustea ere

beste bat. Haur txikiei eskaintzen zaien harreman afektiboa asko baloratzen da. Haur

bakoitzarekin harreman hertsia daukagu eta gurasoekin ere bai. Bai kurtso hasieran eta

bai kurtsoan zehar ere beraiekin irteerak antolatzen ditugu. Lehenengo urtean Olentzero

atera genuen eta Santa Ageda bezperan eta Inauterietan ere atera ginen. Harrezkero

urtero ateratzen gara".



Lodosako ikastola

Lodosa Sartaguda baino herri handixeagoa da, 4.000-5.000 biztanle ingurukoa. Ikastola

1991. urtean sortu zen bederatzi haurrekin. Zazpi urteko biziraupena duen ikastolaren

ezaugarrietako bat etengabeko lekualdaketarena izan da. Zazpi urtetan bost lekualdatze

egin dituztela komentatu digu Ana Sanchez ikastolako zuzendariak. "Hasieran etxe

partikular bateko gela txiki batean egon nintzen ni bakarrik haurrekin. Bi urte egon

ginen bertan. Familia bat bizi zen etxean eta gela bat utzi zigun guri". Handik

enparantzako beste etxe batera pasa ziren leku gehiago behar zutelako. Izan ere,

matrikula poliki baina igoz zihoan eta irakasle gehiago etorri ziren. Leku hau ere

txikiegi gelditu zitzaien eta toki handiago batera pasa ziren. Bi urte egon ziren bertan eta

1996an beste batera pasa ziren matrikulazioak gora jarraitzen zuelako. "Leku honetan

arazoak izan genituen. Bizilagun batek gure aurkako salaketa jarri zuen udaletxean eta

ezin izan genuen bukatu bertan ikasturtea. Gauzak horrela, gurasoek beste etxe bat lortu

zuten, gaur egun daukagun hau, hain zuzen ere. Beraz, bi urte daramatzagu hemen eta

nahiko finkatuta gaude. Beste gela bat egokitu beharko dugula pentsatzen ari gara, haur

asko hasi baita haurtzaindegira etortzen. Momentu honetan lau irakasle gaude".

Horrelako herri batean, giro erdalduna nagusi den lekuan eta gehiengoak gaizki ikusten

duen tokian lan egitea zaila dela aitortzen du Sanchezek, baina horrek ez dizkie lanerako

gogo eta animoak epeltzen. "Egia esan, lan zaila da, baina polita".

Bi urteko haurrekin hasten dira ikastolan eta zaharrenek aurten Lehen Hezkuntzako 5.

maila egingo dute. Hurrengo ikasturtean, berriz, 6. mailara iritsiko dira, eta ondoren

Lizarrako ikastolara joateko aukera izango dute euskaraz ikasten jarraitu nahi badute.

Beraz, oraindik ez da ikasle promoziorik irten Lodosako ikastolatik.

Bai, ordea, Sartagudatik. Hiru promozio atera dira bertatik. Badira Lizarrako ikastolara

joaten diren bi mutiko. Egunero 35 km. egiten dituzte euskaraz ikasten jarraitu nahi

dutelako. Beste batzuek, berriz, Lodosako eskola publikora joatea aukeratzen dute.

Hauek 5 km. egiten dituzte egunero eta gaztelaniazko ereduan jarraitzen dituzte

ikasketak.

Lodosako ikastolatik ateratzen direnek ere aukera bi horiek izango dituzte: Lizarrako

ikastolara joan edo herriko eskola publikora.



Lizarrako ikastolarekiko harremana

Sartaguda eta Lodosako ikastolek Lizarrako ikastolarekin harreman estua daukate.

Iturbe eta Sanchezek azaldu digutenaren arabera, euren haurrak Lizarrako ikastolan

matrikulatzen dira legalki Lehen Hezkuntza hasi bezain laster. Horrez gain, irakasle

zein ikasleek hainbat ekintza egiten dituzte elkarrekin. "Udalekuak beraiekin batera

egiten ditugu eta irakasleok ere zerbait behar badugu, Lizarrara jotzen dugu".

Harreman honek aurrerantzean ere jarraituko du eta Sartaguda eta Lodosako ikastolen

artekoak are gehiago. Izan ere, aurrera begira, Lodosan lurrak erosi eta bientzat

ikastetxe bat egiteko asmotan dira. Proiektu horri bultzada eman ahal izateko Nafarroa

Oinez bat egitea ere lortu nahi dute. Guraso eta irakasleen lanak lehen emaitzak eman

ditu, ikusten da, eta hemendik aurrerako uztak oparoagoak izango dira,

ziur.